Yazan:İbrahim Özakman
Geçenlerde
annem ile canımız sıkılmış, Tosun Paşa filmini izleyip biraz gülmek istemiştik.
Filmi belki de otuz kez izlemiştim. Ancak bu sefer Yeşil Vadi için verilen
mücadeleyi göz önünde bulundurup izlemeye başladım. Aileler -özellikle
Tellioğulları- Yeşil Vadi’yi elde etmek için neler yaptıklarını ciddiyetle
izleyince biraz farklı düşünmeye başladım. Gülerken düşün(dür)mek dedikleri
böyle bir şey… Hani mizahın amacı budur ya. Bilmeyenler için hatırlatayım
istedim. Gülerken düşündürmeyi, sorgulatmayı başarabilen mizah gerçek mizahtır.
Onlardan bol bol okunmalı ve izlenmeli efendim. Neyse, biz konumuza dönelim.
Filmi
biraz araştırıp ne zaman, kim tarafından çekilmiş, oyuncu kadrosu, senaristi
vb. gibi şeyleri okuyucumuza derledim.
“Türk
sinemasının komedi dalında en başarılı filmleri arasında yerini sapasağlam
koruyan ve koruyacak olan bir başyapıt. Adile Naşit, Şener Şen, Kemal Sunal,
Ayşen Gruda, Müjde Ar, Bilge Zobu, Oktar Durukan gibi Türk sinemasının başarılı
kadrosu ile Tosun Paşa. 1976 yılında çekilen filmin yönetmedi Kartal Tibet,
senaristi ise Yavuz Turgul’dur. Tarihi bir şahsiyet Ahmet Tosun Paşa’dan
esinlenilmiştir. Olaylar 19. yüzyılında Mısır’da geçer. İskenderiye’nin iki
ünlü ailesi Tellioğulları ve Seferoğulları çölün ortasındaki yemyeşil, sulak
bir bölge olan Yeşil Vadi için mücadele etmekte, bölgeyi elde etmek için her
yolu denemektedirler. Filmin adı her ne kadar tarihi bir şahsiyetin adı dahi
olsa olay örgüsünün ve ailelerin ortak buluşma noktası Yeşil Vadi’dir. Tosun
Paşa tarihi şahsiyet olarak dönemin en ünlü, cesur, kahraman bir tip olarak
filme adını vermişse de popüler kültürün sinemadaki yansımasıdır. Bu yansımanın
dışında önemli bir yanı yoktur.”
Film
ilk olarak Tellioğulları ve Seferoğulları’nın Yeşil Vadi’de karşılaşması ile
başlar. İki aile de bu vadide varis olduklarını dile getirir. Yani Yeşil Vadi
nesiller boyu süren bir mücadelenin ortak mekânıdır. Bu mücadeleyle devamlı
çekişme halinde olan aileler ne yapıp edip Yeşil Vadi’yi elde etmek isterler.
En sonunda Daver Bey’in kızı Leyla’yı hangi ailenin oğlu alırsa, Yeşil Vadi’ye
de o aile sahip olacağını düşünürler. Ancak Leyla, Seferoğulları’ndan Suphi’yi
beğenince Tellioğullları Yeşil Vadi’nin elden gittiğini anlar. Buna bir çare
bulmak lazım gelir. Sahte bir Tosun Paşa yaratılır. İskenderiye’nin en güçlü
paşası Tosun Paşa’dan çekinecek Daver Bey, Leyla’yı Tellioğulları ailesine
verecek ve aile Yeşil Vadi’nin de sahibi olacaktır. Bunun üzerine Kemal Sunal,
Tosun Paşa olur. Mizahî olarak işlenen bu olaylar zincirinin finalinde gerçek
Tosun Paşa gelir. Tellioğulları’nın bütün oyunları ortaya çıkar ve Leyla ile
Yeşil Vadi ellerinden uçup gider.
Bütün
eylemlerin amacı Yeşil Vadi’yi elde etmektir. Filmin temeli aslına bakarsanız
bir mülk edinme, en güzeline sahip olma savaşıdır. Ancak film komedi türünde
iken bunu apaçık vermek güldürünün önüne geçeceği için dikkatle izlemek
gerekir. İnsanlık, tarih boyunca en bereketli toprakların sahibi olmak için
mücadele etmiştir. Kültür ve medeniyet bu topraklarda filizlenmiştir. Her savaş
en güzeline ulaşmak için yapıldı. Bu kutsallığı yaratır. Her insan ya da
topluluk kutsallık-mükemmellik uğruna savaşır. Hayalindeki cennetini düşler ve
ister. Cennet için verilen savaş, en güzeline ulaşma arzusu filmin temelinde
görülmektedir.
Yeşil
Vadi, çölün ortasında ırmaklarla çevrili alabildiğine yeşil bir bölge olarak
betimlenir. Bu yönüyle Tosun Paşa filmindeki bütün eylemler hayâl edilen yeşil
bir vadi-cennet içindir. Tellioğulları ve Seferoğulları kendi bencilliklerini
izleyiciye hissettirmeden de olsa sahip olma içgüdüsü ile vermektedir.. Mülkü
sahiplenmeyle yabancı/öteki dışarıda kalacaktır. İnsanoğlu güzelliğe ulaşmak
için ilerleyecek, arzularını doyurmak için elinden geleni yapacaktır.
Toplumların bir şeyi elde etmek isterken tepetaklak olması ve bu konuda
gözlerinin başka hiçbir şey görmemesinin ufak bir temsili Tellioğulları ailesi
üzerinden verilmektedir. Güzele ulaşmak için yapılan eylemler “elde var sıfır sonucu”
nu doğurması güldürü unsuru ile harmanlanmış ve ortaya harika bir başyapıt
çıkmıştır.